Kalendarz
Harmonagrm
Galerie
Kontakt Konatkt
herbGmina
Gorzkowice
07 sie2016

X w. p.n.e

Najdawniejsze ślady osadnictwa z terenu gminy Gorzkowice pochodzą sprzed 3000 lat. We wsi Szczukocice 3 km od Gorzkowic natrafiono na groby i ślady domostw kultury pomorskiej. Nazwa Gorzkowice pochodzi od imienia właściciela miejscowości Gorzka. Ta forma imienia stanowiła skróconą formę imienia Gorzysław. Aż do XVI wieku nazwa nie była jednolita i przybierała różną pisownię Gorzkowice, Gor(s)cowice, Gorzkovicze, Gorkovice.

XIV w.

Najwcześniejszy dokument wspominający Gorzkowice sięga późnego średniowiecza. Z roku 1335 pochodzi przywilej arcybiskupa Janisława nadający tutejszemu kościołowi parafialnemu dziesięciny wsi Cieszanowic, Krosna, Gorzkowic i Żuchowic. W zapisce sądowej piotrkowskiej z roku 1398 pojawia się Żegota z Gorzkowic a w roku 1 X99 wspomniano jego kmiecia Wacława. W 1398 i 1-I01 roku dobra Gorzkowice miał jego dziedzic Ignacy z Gorzkowic, a od 1412 r. Mikołaj z Gorzkowic. Później w roku 1414 w zapisce sądowej radomszczańskiej wymieniono Jana Grada z Gorzkowic herbu Amadej. Na podstawie opłat świętopietrza obliczył on, że za panowania króla Kazimierza Wielkiego (XIV w) liczba mieszkańców wynosiła 720 osób.

XV w.

W drugiej połowie XV wieku dobra Gorzkowice przechodziły kolejno w posiadanie Mikołaja z Kurozwęk herbu Poraj, czyli Róża, starosty z Szydłowca , od 1482 r. kasztelana z Rozprzy. W 1458 r. pleban Gorzkowic pozwał przed sąd Konsystorza gnieźnieńskiego kanonika kurzelowskiego, Jakuba Rogożeńskiego. Następnie, prawie do końca XV w. brak jest danych odnośnie do właścicieli Gorzkowic. Do rozbiorów Polski wieś kościelna Gorzkowice leżała w ziemi sieradzkiej a określano ją jako wieś kościelno-targowa. Niezbyt pewna wzmianka pochodzi z roku 1481, kiedy to Anna z Gorzkowic przeprowadza rozwód z Tomaszem Szczukockim. Dnia 2 czerwca 1494 r., król Jan Olbracht aktem dla Mikołaja z Kurozwęk (zwanego "Lubelczykiem" także "Wrzodem") herbu Poraj, kasztelana sieradzkiego, wieś jego Gorzkowice zmienił na miasto na prawie magdeburskim i nadał 3 roczne jarmarki: na Wniebowstąpienie Pańskie, na 5 Niedzielę Wielkiego Postu i na św. Katarzynę oraz targ tygodniowy w soboty. Król przyrzekł także otoczyć kupców, którzy tu będą handlowali.

XVI w.

Miasto istniało około 30 lat, a Mikołaj z Kurozwęk umarł w 1506 r. Jego brat Krzesław, który był biskupem kujawskim z siedzibą w Wolborzu, wystawił dwór murowany w Gorzkowicach w końcu XVI wieku. Otrzymane prawa miejskie Gorzkowice utraciły z nieznanej przyczyny z całą pewnością po roku 1524. Po śmierci Mikołaja 1507 r. miasto Gorzkowice przypada Adamowi synowi Mikołaja z Kurozwęk. Z kolei przy okazji sporządzania opisu uposażenia parafii, powstałego w latach 1511 - l523 podano Gorzkowice - określane już jako wieś szlachecka pozostają w ręku Anny, córki nieżyjącego już Adama z Kurozwęk starosty z Brzeźnicy. Z 1511 r. wykaz wsi należących do parafii wymienione są: Gorzkowice, Gorzkowiczki, Sobaków. Sobakówek, Szczukocice, Bujnice, Bujniczki, Krzemieniewice, Żuchowice, Kotków, Wola Kotkowska, Plucice, Rdułowice; wykaz z roku 1518 dodaje do nich wieś Niemierza. Z lat 1511 - 1523 pochodzi opis uposażenia kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Katarzyny, którego proboszczem był wówczas Jan Klukowski. Składały się na nie: działka z plebanią, trzy pola, gdzie ulokowane były karczmy z należącymi do nich grodami, sadzawka, morga ziemi wymierzona z gruntów wsi Nieradów, morga ziemi koło młyna Pabysz. W tym czasie w spisach poborowych wykazano tu w 1511 r. 3 łany ziemi uprawnej, zaś w 1518 r. 3 łana, poza tym znajdowała się tutaj karczma i młyn. W roku 1546 jako dawca m. in. dóbr Gorzkowice wymieniony został Jakub Myszkowski, herbu Jastrzębiec, trzymający je po swym ojcu Marcinie Myszkowskim, któremu za sumę 5200 florenów zastawili je wspomniana wyżej Anna z Kurozwęk i jej mąż Hieronim Łaski (herbu Korab, syn Jarosława), wojewoda sieradzki. Jednocześnie w dokumencie tym Jakub Myszkowski przekazał m.in. tę majętność dworzaninowi królewskiemu Piotrowi Kotkowskiemu z Kotkowa. W latach 1522 i 1553 przy okazji poboru jako właściciela Gorzkowic wymieniono Jakuba Myszkowskiego. Podano również w roku 1552 było tu 12 domów. Następnie w roku 1557, Albrecht Łaski (syn Hieronima), wojewoda sieradzki, dziedzic m. in. Gorzkowic, zeznał, ze przekazał je swej siostrze Jadwidze z Łasku i Rytwian.

XVII w.

Następnie Gorzkowice przechodzą w ręce Koniecpolskiego herbu Pobóg. Na początku XVII w własność Mikołaja Koniecpolskiego, sędziego ziemskiego sieradzkiego, po którego bezpotomnej śmierci przechodzą w roku 1623 na, jego bratanka Samuela. W tym to właśnie okresie -początek XVII wieku, nad rzeką Prutką w południowej części Gorzkowic sztucznie usypanym wzniesieniu zwanym "Kopiec" przy drodze do Plucic powstała fortyfikacja. Do uformowania obiektu wykorzystano skraj naturalni garbu terenowego otoczonego zakolem doliny Pruty; Kopiec ten ma kształt prostokąta wydłużonego po osi północ-południe o wymiarach u podstawy 125 x 95 m wysokości 8 metrów. Odcięty od terenu od wschodu i południa fosą. W północnej części kopca istnieją fundamenty budynku dwutraktowi o wymiarach 27 x 12,5 m. Miał on charakter bardziej rezydencjonalny niż militarny. Z obie tym związany jest przekaz piśmienny: według jego miał to być zameczek należący do Walewskich, herbu Kolumna, który w trakcie "Potopu" wysadziła wdowa po jednym z broniąc się przed zamążpójściem za szwedzkiego stronnika, Wacława Sadowskiego. W 1704 r. "zameczek opuszczony przez właścicieli" miał stać się miejscem schronienia dla stronników Augusta został "do szczętu zniszczony" przez generała Rosenstierna., zaś resztę budowli rozebrano i użyto do budowy stajni i innych budynków folwarcznych. Wreszcie Franciszek Zaremba "chciał odbudować zamek i w tym celu przygotował potrzebne matur lecz nagła śmierć nie dozwoliła mu dokonać zamiaru". Następnie Gorzkowice przechodzą w ręce Walewskich , herbu Kolumna, może w efekcie sprzedaży w 1725 r. przez zakonnice Apofonię i Annę, córki Jana. Przedbora Koniecpolskiego, spadku po ojcu, braciach Stanisławie, Janie i Aleksandrze oraz dziadzie Samuelu. Nabywcą był Władysław Walewski, który w 1726 roku odstąpił nabyte prawa innym Walewskim W pierwszej połowie XVIII Gorzkowice należą do Stanisława, syna Aleksandra Walewskiego. W roku 1732 o sumy zapisane na dzierżawie Gorzkowice procesują się Jan Mniewski i Andrzej Stobiecki.

XVIII w.

W drugiej połowie XVIII w. Gorzkowice były w posiadaniu rodziny Zarembów , herbu Jastrzębiec. Jej przedstawiciel Franciszek Zaremba. ufundował tu w latach 1771-1773 nowy drewniany kościół parafialny. O fundatorze świadczył zaginiony obecnie jego portret z napisem: "Pin. Petr. Haer. qui Templum och erexis a fundamentis proprio sumptum". Kościół ten wybudowano z drzewa modrzewiowego w formie krzyw z dwiema kaplicami: od wsch. murowana a od zachodu drewniana. Stał on na miejscu obecnego. Kaplica murowana będąc starszą od nowo wybudowanego kościoła (1771), została wzniesiona około 1521r Podstawą geometryczną kościoła była forma krzyża. Ponadto w kościele w murowanej kaplicy, był wmurowany marmurowy nagrobek Jana Kaliny zmarłego w 1635 roku i nagrobek Jana Piusa Chrzanowskiego zmarłego w 1795 roku. Kościół znajdował się na terenie cmentarza grzebalnego, który dopiero w 1807 roku został otoczony ogrodzeniem drewnianym długość - 37 łokci, szerokość 10,75 łokci.

XIX w.

Na podstawie wizytacji dziekańskiej z dnia 2. V.1813 r. stan posiadania kościoła w stosunku do 8. II. 1813 r. uległ znacznemu zubożeniu. Powodem tego było przekazanie części srebra dla władz powstańczych w czasie trwania powstania listopadowego. Wartość oddanych przedmiotów liturgicznych wynosiła wówczas 527 zł. i 84 gr. Ze spalonego kościoła zachowały się do naszych czasów elementy wystroju: obraz olejny malowany na desce z 1798 r. (na plebani w Gorzkowicach), rzeźba św. Jakuba drewniana i pomalowana z 1500 r., rama drewniana pozłacana o bogatej ornamentacji z początku XVII w (trzy ostatnie eksponaty jako depozyt w Muzeum Diecezjalnym w Częstochowie). Podczas odgruzowywania pogorzeliska drewnianego kościółka w 1895 r., odsłonięto podziemna w której znaleziono zwłoki umarłych dziedziców Gorzkowic i Rozprzy, przedstawicieli rodzimy Zarembów. Zwłoki były bardzo dobrze zachowane, szczególnie zwłoki Józefa Zaremby zmarłego ok. 1695 roku. Mieszkańcy Gorzkowic pochowali zwłoki w krypcie nowego kościoła. Po śmierci Franciszka Zaremby wieś przeszła w ręce jego syna Stanisława. Ci właśnie Zarembowie wywodzili się prawdopodobnie z Kalinowy pod Sieradzem. Urodzony w 1754 r. Stanisław Zaremba - syn Franciszka, miał w 1824 swój dwór w Szczukocicach. Jako 70 - letni wdowiec pragnie poślubić swoją siostrę cioteczną. W 1826 r. był jednym z pięciu członków dozoru kościelnego w Gorzkowicach: Stanisław Zaremba - kolator, dziedzic wsi Gorzkowice i dóbr Szczukocic, Józef Chrzanowski -dziedzic kamienny, Kazimierz Krzysztoporski - kolator, Mikołaj Chrzanowski - dziedzic dóbr Żuchowic, Emanuel Czerny - dziedzic dóbr Sobakowa. W końcu XIX w. majątek Gorzkowic należał do Orłowskich. Do wybuchu pierwszej wojny światowej kwaterowały w Gorzkowicach wojska austriackie, niemieckie i rosyjskie. W czasie I wojny Światowej zabudowania gospodarcze Gorzkowic uległy pedewastacji. Stacjonując wojska austriackie ograbiły nowy kościół z trzech dzwonów. W północno-zachodniej części lasu bujnickiego koło Gorzkowic jest stary krzyż pochodzący z XIX w wystawiony na pamiątkę dwóch warszawskich pielgrzymów idących na Jasną Górę w latach: 1866 i 1843. Właśnie w tej okolicy obie pielgrzymki dotknęła szerząca się wówczas epidemia cholery. W roku 1809 parafia Gorzkowice liczyła 1801 mieszkańców a w l 822 roku 2130 osób. W roku 1857 liczba mieszkańców wynosiła 1993 z czego w samych Gorzkowicach 478 osób. W 1835 r Gorzkowice miały 25 domów i 150 ludzi, a w 1880 r. 53 domy i 437 mieszkańców. Należały wtedy do sukcesorów rodu Orłowskich, a dzierżawił je K. Tymieniecki. W tymże roku istniała w Gorzkowicach trzyoddziałowa szkoła a w 1893 istniały w gminie trzy szkoły: w Gorzkowicach, Krzemieniewicach Czernie. W 1840 r. zaczęto budować kolej żelazną z Warszawy do Sosnowca, a po jej zakończeniu, dnia 13 grudnia1846 r. przejechał pierwszy pociąg z Piotrkowa do Częstochowy. W czasie Powstania Styczniowego, w 1863 r., dn. 25 października do Gorzkowic przyszło wojsko rosyjskie w sile 1 roty kozaków, celem obrony kolei przed zniszczeniem jej przez powstańców. Wojsko to stacjonowało w Gorzkowicach przez rok. W 1880 r. Gorzkowice miały 743 morgi ziemi ornej, z której włościanie mieli 325 mórg. W 1895 r. spalił się kościół od iskry z parowozu. Obecny kościół staraniem Ignacego Kasprzykawskiego zbudowano w latach 1896-98 według projektu Konstantego Wojciechowskiego. Neogotycka trzynawowa świątynia o dwóch wieżach z bogatym malowaniem naściennym, witrażami i wystrojem wnętrz jest jedną z najpiękniejszych świątyń w regionie.

XX w.

W okresie zaboru ruskiego, w 1911 roku powstała tu kasa pożyczkowo-oszczędnościowa Stefczyka początek ruchu spółdzielczego na terenie Gorzkowic. W tym okresie powstał szereg instytucji i organizacji społecznych. Inicjatorem tych przedsięwzięć był wspomniany ks. Ignacy Kasprzykowski ówczesny proboszcz. W 1912 r . powstała Straż Ogniowa. W tym też roku wprowadzano targi tygodniowe w osadzie. W 1919 roku powstał sklep spożywczy spółdzielni "Jedność". W 1923 roku powstała spółka rolniczo handlowa "Hejnał" a w 1926 r. spółdzielnia mleczarska. Powstały dwa kółka rolnicze i koła gospodyń wiejskich. Działalność tych kół to kursy agrotechniczne, agrorolnicze, dysponowanie wspólnym sprzętem rolniczym, kursy szycia i gotowania dla gospodyń wiejskich. Przy plebani skupia się życie kulturalne wsi: koła młodzieży męskiej i żeńskiej, amatorski teatr daje okazjonalne przedstawienia. 1927 była w Gorzkowicach siedmioklasowa szkole oraz osiem oddziałów jednoklasowych na Terenie gminy z 14 nauczycielami. W tym czasie Kazimiera Zarembina (zm. w 1927 r. ) właścicielka dużego działu ziemi w Gorzkowicach przeznacza część swojego gruntu pod budowę szkoły podstawowej w Gorzkowicach. Ona też darowała sporo drzewa na dach kościoła w 1396 roku. Pierwszym dyrektorem nowo wybudowanej szkoły (1932 r.) jest Jan Kolasiński. Niemały udział w szerzeniu wiedzy rolniczej i organizowaniu działalności spółdzielczej mają okoli ziemianie: Stanisław Janowski z Kotkowa, Michał Walicki ze Sobakówka, Stanisław Madaliński ze Sobakowa, Wiktor Sokołowski z Gościnnej, Czesław Turoboyski z Bujnic, Ryszard Turoboyski ze Szczukocic, Tadeusz Próchnicki z Żuchowic i Józef Zaremba z Cieszanowic. Domy Madalińskich, Walickich, Turoboyskich, Próchnickich były ostoją uchodźców w czasie II wojny światowej a ich właściciele czynnie wspierali działalność podziemia. Po wojnie majątki ziemiaństwa uwłaszczono gruntu rozparcelowano. Na uwagę zasługują dwa ocalałe dwory: Próchnickich w Żuchowicach i dwór w Cieszanowicach z 1313 r. Pawła Psarskiego od 1909 roku jego właścicielem był Józef Zaremba. Jednym z nielicznych zabytków gminy Gorzkowice jest kapliczka p.w. św. Trójcy w Czernie k/ Niechcic zwana "Jasna Górką". Dawniej zbierały się tu liczne kompanie z całej okolicy na uroczystość św. Trójcy. W XVII wieku wzniósł ją właściciel pobliskiego Czerna, pochodzący ze Szwajcarii Szwarcenberg, potem Czarny herbu Nowina. Zwłoki fundatora i jego małżonki spoczywają dotąd w podziemiach kaplicy przez nich wzniesionej. Historia Gorzkowic to też bytność społeczności żydowskiej w okresie międzywojennym. W Gorzkowicach mieszkali kupcy żydowscy o nazwiskach Urbach, Dikerman, Altman, Jakubowicz, Carski, Zander, Sender, Rosenblum, Fajner, Zwiling, Fajflowicz. Na gorzkowickim rynku stoją dwa obeliski: jeden z nich ku czci poległym w walkach o wyzwolenie ufundowany przez koło "ZBOWiD". Drugi obelisk poświęcony poległym AK-owcom. W okresie wojny na terenie gminy Gorzkowice działała 3 Kompania batalionu "Żubr" pod dowództwem "Giermka" - Stanisława Wiewióry i jego zastępcy "Sokoła" -Józefa Olejniczaka. Kompania ta liczyła 183 żołnierzy. Po wojnie najprężniej działającym przedsiębiorstwem była Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" zatrudniająca ponad 200 osób, Bank Spółdzielczy, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Spółdzielnia Kółek Rolniczych. W 1970 r. powstało tu Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów "Gofabet" W 1960 r. Gorzkowice miały już 1749 mieszkańców. Obecnie (1998 r.) cała gmina liczy 9191 mieszkańców, w tum w okolicznych wsiach 5783, a w Gorzkowicach 3408 mieszkańców. Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku działalność samorządowa gminy "nadrobiła" niedostatek infrastruktury gminnej jaka istniała od okresu wyzwolenia: wybudowano i zmodernizowano wiele dróg, skanalizowano Gorzkowice, telefonizacja gminy w ilości 1000 telefonów na 9000 mieszkańców, wybudowano oczyszczalnię ścieków i niezależne ujęcie wody, powstała nowa szkoła, sieć gazyfikacyjna, wodociąg na terenie całej gminny. W 1998 roku oddano do użytku ponad 200 ha zbiornik wodny "Cieszanowice". Okoliczne lasy i łąki są wymarzonym terenem rekreacyjnym. Warte do zobaczenia wrzosowiska na południe od lasu Krzemieniowskiego czy rozległe w tej okolicy uroczyska. Pewne walory widokowe posiada południowa część gminy granicząca z gminą Kodrąb i z gminą Gomunice. Korzystny dojazd drogą czy kolej PKP sprzyja odwiedzeniu Gorzkowic.

Wpisany przez: DO

Korzystanie z serwisu oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie, z których niektóre mogą być już zapisane w folderze przeglądarki. Nie pokazuj więcej tego powiadomienia